22 jun Dialect: charmant of irritant?
Vraagt iemand die privé vooral ‘plat kalt’, dat wil zeggen: in Limburgs dialect praat. En die al zo lang in Brabant woont dat ook de Brabantse tongval haar niet vreemd is. Toch is het niet vanzelfsprekend dat ik een dialect charmant vind. Zijn dialecten eigenlijk wel charmant? Of vooral irritant? Dit is wat ik er van vind. Vorm verder vooral je eigen mening!
Wat is een dialect?
Dialect is in de taalkunde de benaming voor een talige variëteit die niet als standaardtaal geldt (bron: Wikipedia). Het kan een streektaal zijn, die niet eens een eigen naam heeft, maar wordt gekarakteriseerd door regionale eigenaardigheden, zoals het Brabants of Vlaams. Of het is een variëteit die zoveel onderscheidende kenmerken heeft, dat ze als een aparte taal wordt beschouwd, denk aan het Limburgs of het Fries. Zo kent het Standaardnederlands allerlei dialecten en streektalen.
Stereotypen en vooroordelen
Over het algemeen horen we al snel aan iemands uitspraak uit welke regio hij of zij komt. Een zachte ‘g’ impliceert een provincie onder de grote rivieren. Een harde ‘r’ duidt op het Randstedelijk gebied, met als uitzondering de neutrale ABN-uitspraak van mensen uit Utrecht. En waarbij het Haags, Rotterdams en Amsterdams ook weer eigen dialecten heeft. Het inslikken en afkappen van woorden is heel Achterhoeks en Fries en Limburgs zijn ook meestal wel herkenbaar, maar voor velen onverstaanbaar. Stereotypen? Ja, klopt. En daar hangen vaak vooroordelen aan vast. De harde zakenman uit de Randstad tegenover de relaxte Bourgondiër uit het Zuiden tegenover de nuchtere Oost-Nederlander. Ook herkenbaar, toch? Is dit erg? Nee, zo lang je je realiseert dat je iets kunt vinden over iemands dialect, maar je nooit ervan uit mag gaan dat iemand aan een bepaald stereotype voldoet. Blijf dus altijd open-minded aub!
Dialect spreken in gezelschap
Persoonlijk vind ik niks zo irritant als in een gezelschap een aantal mensen niet te kunnen verstaan vanwege de taal of het dialect dat ze spreken. En wat doe ik zelf thuis met mijn eigen wederhelft? Juist: dialect spreken, ook als we bezoek hebben. Heel irritant, dus ik probeer het zo veel mogelijk te voorkomen en natuurlijk praat ik geen Limburgs tégen mijn bezoek. Maar onderling is het is heel lastig. Want Nederlands praten met mijn man (die net als ik oorspronkelijk uit Limburg komt), voelt hetzelfde als Engels praten met iemand met wie je normaal gesproken Nederlands praat. En dus vervallen we vaak, als we met z’n tweeën praten, in het Limburgs. Hierbij een welgemeend ‘sorry’ voor al onze niet-Limburgse vrienden en kennissen. Vergeef ons, het is automatisme… en dat maakt het misschien wel een beetje charmant…? (hoop ik)
Communicatiekloof
Meer dan eens hoor ik dat kleinkinderen niet meer met hun grootouders kunnen praten, omdat opa en alleen maar dialect praten en de kids alleen maar ABN. Dat vind ik echt heel jammer. Je hoeft je nooit te schamen voor je roots, dus lieve ouders: als één van jullie een dialect (of vreemde taal) spreekt, geef het dan ook door aan je kinderen. Van de andere kant vind ik het ook ‘not done’ als je alleen maar dialect spreekt en dus geen normaal Nederlands meer kunt praten. Al kunnen er natuurlijk allerlei redenen zijn waarom, vooral de oudere generatie, geen ABN meer beheerst. Daar wil ik niet over oordelen, al lijkt mij dat je de taal van je eigen land op z’n minst moet beheersen. Alle overige talen en dialecten zijn daarnaast mooi meegenomen, verrijken je taalbeheersing en maken je wereld groter én communicatiekloven kleiner.
De charme van een dialect
Ik ben er best trots op dat ik Limburgs spreek. En ik vind het stiekem heel jammer dat ik het niet kan schrijven (dat is echt een ambacht). Als ik iemand anders hoor die een dialect spreekt vind ik die persoon vaak snel sympathiek omdat hij of zij zo ‘echt’ is. Want een dialect zit in je, dat heb je waarschijnlijk van jongs af aan geleerd en doe je niet ‘even’ na, tenzij wellicht cynisch of sarcastisch bedoeld, maar hé we zijn nu bezig met een dialect charme-offensief dus die opties slaan we over ;-D. Want ja, ieder dialect heeft zo zijn charmes, authenticiteit doet het altijd goed in communicatie. Kijk maar in de reclamewereld, wie kent Cora van Mora niet, met haar zachte ‘g’? I rest my case.
Dialect praten en tekstschrijven
Die combinatie kan gevaarlijk zijn. Want bij mij sluipen er soms Limburgse of Brabantse woorden of zinsconstructies in. Zo zeg ik altijd standaard ‘ijskast’ in plaats van ‘koelkast’ en ‘platte band’ in plaats van ‘lekke band’ om maar een paar voorbeelden te noemen. En vind ik het vrij normaal dat iemand ‘langs’ mij komt zitten en is ‘aangereden’ naar zijn werk. Nooit, nooit, nooit zal ik dit echter op papier zetten! Maar ik moet er wel alert op zijn dat ik dit niet schrijf en dus altijd even een ‘dialect’-check doen op mijn teksten, iets waar een Utrechtse tekstschrijver geen last van heeft. Toch zou ik mijn zachte ‘g’ voor geen goud willen missen, want Sandra zondere zachte ‘g’ is als een tekst zonder letters.
